«Hitzik onenak, zehatzenak eta politenak erabili behar ditugu»

Hitza du «konpromiso». Ahozko hitza. Hitz pedagogikoa. Hitz artistikoa. Iradokitzailea. Tradiziozkoa eta berria. Denak ditu baliagarri.

Gorka Erostarbe

/ LIGIA VAZQUEZ

«Ipuin kontalariak batez ere publikoa seduzitzeko gogoa izan behar du, eta horretarako zein tresna menderatzen dituen jakin behar du, eta agerian jarri». Martha Escuderok (Mexiko Hiria, 1961) 20 urte daramatza ipuin kontari, Mexikotik Bartzelonara joan zenetik, hain zuzen ere. «Ordura arte ez nuen serio hartzen kontalaritza jarduera». Bihar Errenteriako Kontuz Kontari jaialdian ariko da, Kulturgunean (20:00).

Ahozko narratzailetzat edo ipuin-kontalaritzat duzu zeure burua?

[barreak] Neure burua beti definitu izan dut ahozko narratzaile gisa. Ipuin kontalari hitzak karga peioratiboa izan du maiz, eta, gainera, soilik umeentzako jardueratzat hartua izan da. Gainera, ipuin kontalaria bazara, izenik ere ez duzu: «Hara, zu al zara ipuin kontalaria?», esaten dizute. «Ez, ni Martha naiz», erantzuten diet. Ez zait gustatzen terminologia hori, baina onartu behar da gehien erabiltzen den hitza dela.

Badirudi ahozko narraziogintza ezinbestean haurrei lotua irudikatzen dugula. Zergatik?

Ipuin hitzarekin du zerikusia horrek. Hitz hori haurtzaroarekin lotzen dugu normalean, duela askotik. Literaturan, esaterako, ipuin hitza erabili beharrean kontakizun hitza erabiltzen da gehiago, nahiz eta generoa ipuinarena izan. Izan liteke helduok pentsatzen dugula ez zaizkigula gustatzen jada ipuinak. Baina, egia zera da, fikzioa den oro ipuina dela. Alegia, berriro ere, hitzei berez ez duten esanahia ematen diegula azaltzen du horrek. Oraindik han-hemenka esan behar izaten dugu ipuinak helduentzat ere badirela.

Ahozkoa gutxietsia al dago idatzizkoaren aldean, balio artistikoari erreparatuz gero?

Bai, erabat. Ez du aitorpen artistikorik. Ahozkoa alboratua gelditu da pixkanaka, baliorik ez duen zerbait izango balitz bezala. Azkenaldian, hala ere, zenbait ikerketa egin dira ahozkotasunaren poetikaz, etnopoetikaz, eta balioesten ari dela esan liteke. Etengabeko aldarria egin beharra dago. Kontatzeko molde desberdina da oso, ahozkoan edo idatzian. Ahal denean beti saiatzen gara halakoak azaltzen, pedagogia egiten.

Nola erakuts lekieke gizarteari eta erakundeei balio pedagogikoa soilik ez artistikoa ere baduela ahozko narraziogintzak?

Modu bakarra gure lana ondo egitea da. Hitzekin lan egiten dugu guk, hura da gure lehengaia. Guk daukagun konpromisoa da hitzik onenak erabiltzea. Horrek ez du esan nahi inork ulertuko ez dituen hitzak erabiltzea, baizik hitzik egokienak hautatzea, nahiz eta horietako batzuk galbidean egon. Hitzik onenak, zehatzenak eta politenak erabili behar ditugu. Horrez gain, guk istorioak kontatzen ditugu, eta errepertorio onak topatu behar ditugu.

Hitza. Zer da zuretzat hitza?

Ui... Hitzak dauka irudika genezakeen guztia, existitzen ez den guztia. Elementu zoragarri bat da, beti zerbait iradoki eta haratago joateko aukera eskaintzen dizuna.

Zuk zeuk iturri tradizionala eta egungo autoreen ipuinak erabiltzen dituzu. Zeren arabera jotzen duzu batera edo bestera?

Hautaketa ez dut egiten ipuinaren beraren arabera, kontatu nahi dudanaren arabera, baizik. Amodioaz hitz egin nahi badut, begira hasten naiz ea zer topatzen dudan ipuin tradizionaletan, mitoetan eta abar, eta baita egungo egileenetan ere. Hori bai, akaso kontu genetikoa izango da, baina egile mexikar askorengana jotzen dut, batez ere emakumezko egileengana, gainera.

Ahozko narraziogintza emakumeek egin dute historikoki batez ere?

Gauzak kontatzeak bi dimentsio izan ditu. Batetik, dimentsio pribatua, etxe barrukoa, nolabait; eta bestetik, publikoa. Etxe barruan, beti emakumezkoek kontatu izan dituzte gauzak, ez soilik istorioak, baita oinetako lokarriak nola lotzen diren edo bakailaua nola egiten den. Hori ere ahozkotasunaren parte da. Esparru pribatuan ahots hori izan dute emakumeek. Ipuina publikora irteten denean, ordea, gutxi izan dira kontalari emakumezkoak. Hain zuzen ere, emakumeak etxeko lanetara mugatuak egon direlako. Hor dago...

Kontraesana?

Bai, handia.

Mexikon jaiotakoa zara. Duela 20 urtetik Bartzelonan bizi zara. Nola txertatu dituzu ahozko tradizio mexikarra eta katalana, europarra, zure jardueran?

Ni naizen hori azaltzen duenarekin identifikazio berezia daukat, baina hemen topatu ditut istorio polit askoak. Mexikoko ahozko narrazioak ez du zerikusirik tradizio indoeroparrarekin. Modu labur eta mugatzailean esanik, ez dute zerikusirik printzesen ipuinekin. Han istorioek zerikusi handiagoa dute mitoarekin, sakratuarekin, nahiz eta hori ere galtzen ari den. Hala ere, ipuin indoeuroparrak egokitu egin dira batzuetan Mexikoko kultura eta ahozkotasunera, eta ipuin aldaera bitxi eta dibertigarriak sortu izan dira.

Noiz kontatzen duzu espainieraz eta noiz katalanez?

Nik nahiago izaten dut nire ipuinak ama hizkuntzan kontatu , espainieraz, baina katalanezko errepertorioa ere osatu dut. Baina ipuin desberdinak dira. Nire jatorrizkoak ezin ditut katalanez kontatu.

http://paperekoa.berria.info/plaza/2013-05-31/035/001/hitzik_onenak_zehatzenak_eta_politenak_erabili_behar_ditugu.htm

Alpinismoaren norabidea

60 urte bete dira Edmund Hillaryk eta Tenzing Norgayk Everesteko gailurra jo zutenetik. Ordutik, erabat aldatu da egoera han; azken hilabetean, 500 pertsonatik gora iritsi dira munduko gailurrera.

Oier Iribarren

Eguraldiak aukera ematen duenean, ilaran igotzen dira soka trinkoetatik gora. / SIMONE MORO

Pasang Temba, Everesteko tontorrean, ikurriña eskuan duela. / MARTIN ZABALETA

Everesten, hego isurialdean ibiltzen dira egun bisitari gehien; behe kanpalekutik gailurreraino, soka trinkoak jarri dituzte igotzen laguntzeko . / BERRIA

Edmund P. Hillary. / - / BERRIA

Badira hirurogei urte gizakia Everesteko gailurrera igo zenetik. Ordutik, asko aldatu da mendizaletasuna; orduan, abenturan eta esplorazioan oinarritzen zen alpinismoa, eta beste norabide bat hartu du zentzu askotan. Orduan, hainbat urte behar izaten ziren maila horretako espedizio bat antolatzeko; gaur egun, berriz, ehunka dira udaberriarekin batera lurreko tontor garaienen behe kanpalekuetan elkartzen direnak. Everesteko behe kanpalekua da horren adibiderik argiena. Asko ez datoz bat alpinismoa egiteko modu horrekin, alpinismoaren oinarria baita abentura, esplorazioa eta lortu gabeko erronkak bilatzea. Hala ere, oraindik ere badaude konpromisoz beteriko jarduerak egiten dituzten mendizaleak.

Edmund Hillary zeelandaberritarra eta Tenzing Norgay nepaldarra izan ziren, ofizialki behintzat, Everesteko gailurrera iristen lehenak, 1953ko maiatzaren 29an. Herenegun izan zen lorpen horren 60. urteurrena. «Lorpen horrek munduaren esplorazioaren ibilbide klasikoa itxi zuen, neurri handi batean», dio Juanjo San Sebastian mendizaleak. John Huntek zuzenduriko espedizioak lortu zuen helburua, britainiarren 30 urteko saioen munduko gailurrera bi lagun eramanez. Everesten historiaren analisian, ordea, beste espedizio bat nabarmendu du San Sebastianek: «George Mallory eta Andrew Irvinek egindakoa azpimarratuko nuke; horiek 1924an zituzten bitartekoekin iparraldetik igotzen ahalegindu izanak ez dauka parekorik». Oraindik ere, ez dago zehatz-mehatz jakiterik gailurrera iristeko gai izan ote ziren; zeramaten argazki kamera noizbait aurkituz gero jakingo da, akaso, lortu zuten ala ez.

Hillaryk eta Norgayk Everest konkistatu zutenetik ia 30 urte geroago jo zuen gailurra Martin Zabaletak, Everest igo zuen lehen euskal herritarrak, Pasang Temba sherparekin batera; 1980ko maiatzaren 14an, hain zuzen. Everest igo zuen Euskal Herriko lehen emakumea Edurne Pasaban izan zen, 2001eko maiatzaren 23an. «Hillaryk gailurra jo zuenetik Zabaletak jo zuenera arte, 200 pertsona baino gutxiago iritsi ziren Everesteko tontorrera; azken hilabetean, berriz, 500 pertsona inguru izan dira, 30 urtetan igo ziren halako bi», dio San Sebastianek. Gaur egun erabiltzen dituzten material eta bitartekoak hobeak izatea, ordea, ez da igoerak ugaldu izanaren arrazoi bakarra.

Felipe Uriarte alpinista eta goi-mendi gidariak hiru arrazoi nabarmendu ditu, beste askoren artean. Batetik, behetik goraino soka trinkoak daudela, eta, hortaz, Everestera igotzeko ez dela alpinista izan behar iruditzen zaio Uriarteri. Bestetik, mendizaletasuna eta Everestzaletasuna kontsumismoan sartu izana; «kontsumo konpultsiboan», gainera. Eta azkenik, hedabide handien eragina; Uriarteren aburuz, Everesten inguruan asko hitz egiten dute, eta, horregatik, mendizale asko hara joatera bultzatzen dituzte, bestela ez baitira telebistan agertzen. «Azterketa interesgarria izango litzake egun Everest igotzen dutenetatik zein ehunekok igo duen, esaterako, Mont Blanc-eko Brenva bidea», iradoki du Uriartek. Garai hartatik gaur egun arte, hondamendi ikaragarria gertatu da balioei, praktikari eta merezimenduei dagokienez, San Sebastianen ustez.

Espedizo komertzialak

80ko hamarkadara arte, munduko gailurrera igotzeko asmoa zuten espedizioak esperientzia askoko alpinistez osatzen ziren; egun, dirudienez, «nahikoa diru eta borondate duen edonor ahalegindu daiteke igotzen». Gauzak horrela, gero eta jende gehiago biltzen da Lhotsek, Nuptsek eta Everestek elkarbanatzen duten behe kanpalekuan. «Baliteke, garai hauetan, Khumbuko bailaran gehien populatutako herriarekin alderatuta, Everesteko kanpaleku nagusian jende gehiago bizitzea», dio San Sebastianek. Gainjendeztatze horrek arazo asko sortzen ditu, batez ere, eguraldia lagun mendian gora hasten direnean. Urtez urte egoera okerrera doa, eta alpinista askok eskatzen hasiak dira egoerari buelta emateko neurriak hartzeko. Uriarte eta San Sebastian bat datoz udaberrian hego isurialdeko bideak duen egoera jasanezina dela. «Espedizio komertzialak neurtzen ez badira, oxigenorik gabe igo nahi dutenek argi eduki behar dute udaberrian hego isurialdetik ezin daitekeela igo», dio San Sebastianek. «Ni alpinista sentitzen naiz, eta badakit gaur egun ez dela Everesten hegoaldeko bide arruntetik egiten alpinismoa; aspaldi galdu nuen hara joateko gogoa», onartu du Uriartek.

Alpinista askok Nepalgo Gobernua jotzen dute egoeraren erruduntzat, mendian une berean jende gehiegi egotea onartzeagatik; horrek sortzen duen buxatzeak heriotzak eragiten dituela diote askok, batez ere, Hillary izeneko pasabide harritsuan. Agintariek, ordea, beste ikuspuntu bat dute. Heriotzak eguraldiari, gaixotasunei eta mendizaleen esperientzia faltari egozten dizkiete. Azken 60 urteetan 241 mendizale hil dira han, horietako 82 sherpak. 6.208k lortu dute munduko gailurrera iristea: horietako 3.337 alpinista atzerritarren eskutik, eta gainontzekoak, nepaldarrek.

Everestera igotzen ahalegintzen den mendizale bakoitzak, zuzenean edo zeharka, hamar-hamabost pertsonari ematen diote lana, iturri ofizialen arabera. 2012. urtean, 3,2 milioi dolar (2,45 milioi euro) jaso zituen Nepalek espedizioen baimenetatik. «Turismoa oso beharrezkoa da Nepalen antzera garabidean diren herrialdeentzat, baina, dutena babestu egin behar dute. Ustiapen komertzialaren eta ingurunearen babesaren artean oreka bat bilatu behar dutela uste dut», adierazi du San Sebastianek.

Dauden heriotza kopuruei aurre egiteko, Nepalgo Gobernuak lege berri bat jarri nahi du martxan. Lege horren arabera, 7.000 metro garai den tontor bat igo dutenek soilik edukiko dute Everestera igotzen ahalegintzeko aukera. «Arau hori erabateko txorakeria iruditzen zait. Everest bezalaxe igo daitezkeen 7.000 metroko tontor asko daude, nahiz eta inoiz ez dituzun kranpoiak edo pioleta erabili», esan du San Sebastianek. Arreta desbideratzeko neurria iruditzen zaio San Sebastiani: «Everestera joaten den jende kopurua mugatu behar da, ezin da onartu kanpaleku nagusian 1.500 pertsona egotea». Uriarteri ere alferrikakoa iruditzen zaio. «7.000 metroko tontorra Nepalen bada hobe ez? Laster paketeak eskainiko dituzte: Pumori + Everest, dena barne 40.000 euro. Alpinismoa arautzeko edozein saiakeraren aurka nago», kexatu da.

Hala ere, ez Uriartek eta ez San Sebastianek ez dute uste alpinismoa turismora hurbiltzen ari denik. «Alpinismoa alpinistaren barne bidaia izan da, da eta izango da. Euskal Herrian alpinista asko dago inoiz Everestera igoko ez dena. Konpromisoz beteriko jarduerak egiten dituzte, betiko jarreraz eta espirituaz», azaldu du Uriartek. «Benetan merezi duten jarduerak mirestu behar ditugu, alpinismoak osasuntsu iraun dezan», dio San Sebastianek.

http://paperekoa.berria.info/plaza/2013-05-31/042/001/alpinismoaren_norabidea.htm

Euskal Herriko gazteen langabezia EB-27ren bikoitza ia

2013-05-29 @ 09:31 Gaindegia

Euskal Herriko eta EBko gazteen langabezia tasa 2012

Gazteek, emakumeek eta iraupen luzeko langabeek Europako erradiografia antzekoa dute baina indize altuagoekin

15 eta 24 urte artekoen langabezia: 39,5 (+7,9)

25 eta 34 urte artekoen langabezia: 18,7 (+3,8)

Emakumezkoen langabezia: 15 (+2,2)

Iraupen luzeko langabezia: 6,1 (+1,2)

Irakurri txostena hemen.

2012ak 14,8 puntuko langabezia tasa utzi digu Euskal Herrian. 2007 urtetik langabezia tasa gogor hazi da (+8,6) EB-27 emandakoaren nabarmen gainetik (+3,3). Gaurdaino, 2009 urtea izan da beltzena, urte arteko  4,1 puntuko hazkundearekin. Hurrengo hazkunderik altuena 2012an eman da (+2,8).

Populazio aktibo guztiaren langabezia datuen atzean ahulenak diren kolektiboen errealitateak ezkutatzen dira. Horien artean daude gazteak (15-24 urte artekoak), EUROSTATeko datu berrienen arabera (2013/05/15), langabezia tasa (39,5) altuenak dituzte eta urte arteko hazkunderik (+7,9) altuena dute 2012n Euskal Herrian. Europako Batasuna 27an, gazteen langabezia tasa %22,9koa da eta urte artekoak 1,5eko hazkundea izan du 2012an. 25 eta 34 urte arteko gazteek ere langabezia tasa altua pairatzen dute, %18,7 (+3,8),  EB-27koa baino sei puntu gehiago. Adin tarte honetan, langabezia tasa altuagoa da gizonezkoetan emakumezkoetan baino, batez ere, 2012az geroztik.

Orokorrean, emakumeen langabezia altuagoa da gizonezkoena baino, alta, genero arteko aldea inoiz baino baxuagoa da 2.000 urtea geroztik batik bat. Adin eta sexuaren arabera, Euskal Herriko langabezia tasarik altuena 15 eta 24 urteko emakumezkoen artean ematen da, %41era iritsiz zifra.

Irakurri txostena hemen.

Antzeko beste sarrera batzuk:

• 237.243 langabetu Euskal Herrian, 7.200 gehiago hiru hilean (+0,7)

http://zuzeu.com/2013/05/29/euskal-herriko-gazteen-langabezia-eb-27ren-bikoitza-ia/

Artetaren zirriborroak

Artetaren zirriborroak

Mikel Onandia Garate

Orain arte ikusi gabeko lan ugari daude erakusketan. / MARISOL RAMIREZ / ARP

Aurelio Arteta

Lekua: Michel Mejuto Galeria. Bilbo Noiz arte: ekainaren 29a arte.

Unibertsitateetako ikerlariek eta museoek egiten dituzten arte historiako azterketek eta aurkikuntzek ez ezik, sarritan arte merkatuan agertzen diren artelan ezezagunek ere hainbat mugimendu artistikoren zein artistaren gaineko ezagutza handitzen laguntzen dute. Horren adibide dugu Michel Mejuto galerista eta historialariak Aurelio Arteta (Bilbo, 1879 — Mexiko, 1940) margolariaren inguruan ondu duen azken erakusketa txiki bezain atsegin eta interesekoa.

XX. mende hasierako euskal artista garrantzitsuenetakoa dugu Arteta, duda barik. Parisen postinpresionismoa eta sinbolismoa eta Italian Errenazimenduko margogintza ezagutu ostean, 1906tik aurrera Bilbon ezarri, eta margolari gisa hasi zuen ibilbidea, onarpen nabarmena lortzeraino. Gai sozialak beti jorratu zituen; urte askotan, izaera kostunbristako pinturari bide eman zion, eta, denborarekin, begirada mundu hiritar eta industrialean ere jarri zuen. 20ko hamarkadan, kubismoaren zenbait elementu bereganatu zituen, kolorea ere sinplifikatzeraino, izaera novecentista argiko idealismo klasizistaren jarreretatik edaten zuen errealismo naturalistari bide emanez.

Erakusketako pieza gehienak publikoan erakutsi bakoak ditugu. Abiapuntua tamaina handiko hiru marrazki dira, hain justu, 30eko hamarkada hasieran Artetak Bainulariak eta Neskatxa bainulariak margolanak prestatzean egindako estudioak ditugu —oso antzekoak egikeran; biluziaren kontzepzio post-cezannedar batez ontzen ditu bolumen biribilduko neskatxak—. Euskal artean ezohikoa zen, egiaz, emakume biluzia, Iturrinorengan salbu, nahiz eta Espainian 20ko hamarkadan usu landu zen, eta motibo gogokoa zuten novecentistek ere—Benjamin Palencia, Josep de Togores eta Manuel Angeles Ortizen marrazkiekin jarri dute testuinguruan—.

Rikardo Bastidak Banco de Bilbao banketxearen Madrilgo egoitzarako egindako freskoen estudioak ere biltzen dira erakusketan. Horien parean, tamaina txikiko pastel eder parea aurkitzen dugu: lehenak, 1909. urtekoa, Parisetik etorri berritan egina, Durangoko Ezkurdi plazako erromeria jendetsua irudikatzen du, eta Toulouse-Lautrec-en argi artifizialaren efektuen trataerak gogorarazten dizkigu. Bigarrenak, ziur aski, 20ko hamarkada hasieran gauzatua, zaldiek tiratutako gurdia eta trena —tradizioa vs modernitatea— kontrajartzen dituen langileen auzo baten eszena koloretsua tratatzen du —etxeen urdin eta gorri biziak nabarmentzen dira atmosfera grisean—.

Margolariaren lagun min Victorio Macho toledoarrak 1916an ondu eta aretoaren sarreran dagoen brontzezko bustoan sudur zorrotz eta bekoki zabaleko Arteta ageri zaigu. Eskulturaren inguruan pintoreak sekula utzi ez zuen itsas mundua polito ilustratzen duten hainbat pieza ditugu, eta, horien artean, erakusketako pintura lan dotoreena: Agurra (c. 1930-35). Arte Modernoko Museoko zuzendaritza utzi ostean, Artetak itsasoa gaitzat duten lanak ere kubismo sintetikoaren galbahetik pasatu, eta haragi eta bolumen bero eta leunez egin zituen, sekula marrazki fina albo batera utzi gabe. Helduaroko pintura honetan, Bermeo eta Mundaka ingurutik Urdaibaiko itsasadarrari begira dagoen emakumearen jarrerak, adibidez, konposizio eskematikoak eta pinturaren tonu gris, berde eta arrosek orain gutxi Arte Eder Museoan erakutsi duten Gerraren triptikoa gogorarazten digute.

Ikonografia antzekoa jarraitzen dute, orban kromatiko sendo eta askoz ere pintzelkada solteagoz, arrastirian portura bueltan den txalupa irudikatzen duen olio txikiak eta etxeko leihotik itsasoko belaontziak begiratzen dituzten ama-umearen akuarelak, garai bertsuko eszena dalitar ospetsua gomutatzen duena. Ez da falta Artetak erabili ohi zuen liburuxka tamainako apunte zinez berezi bat, zeinean modu eskematikoan Naufragoak (1930-31) margolan dramatiko eta bikainaren azken konposizioa izan zena identifikatzen dugun.

Gai lokalak ikuspegi unibertsal batetik landu zituen Artetak, aberastasun plastiko bereziaz, eta garai hartako idealen isla dugu haren pintura. Beti da atsegina, horregatik, bilbotarraren lanera bueltatzea, eta, are gehiago, Michel Mejutoren galerian legez, noizbehinka haren pieza ezezagunak ezagutzeko bada, margolariaren produkzio piktorikoa testuinguruan jartzeaz batera, gozatze intimo eta lasaia ahalbidetzen baitigu.

Arriaga antzokiaren aurrekaria

Museoak Arriaga Antzokiaren aurrekaria izan zen Bilboko Antzoki Zaharraren planoa eskuratu du

Planoak Juan Bautista de Escondrillas y la Azuela arkitektoak proiektatutako antzokiaren oinplanoa eta altxaera islatzen ditu. Hain zuzen ere, antzoki hori 1833 eta 1835. urteen artean eraiki zen, gaur egun Arriaga Antzokia dagoen orubean.

Antzokia neoklasikoa zen, eta bi gorputzetan antolatutako aurrealdea zeukan; aurrealdeko sarbideak joniar ordenako zutabez zeuden babestuta, eta leiho termalez koroatutako bao leihoburudunak zituen, bai eta erremateak ere frontoian. Hain zuzen ere, Silvestre Pérezek 1817an Gasteizen eraiki zuen antzokiaren antzeko ezaugarriak zituen. Kanpoaldetik ederra izan arren, kritika ugari jaso zituen, batez ere barrualdearen antolamenduagatik. Hori dela eta, XIX. mendearen erdialdetik aurrera, hainbat eraberritze egin zitzaizkion, eta, azkenean, 1882an, lehiaketa publikoa antolatu zen antzoki berria eraikitzeko. 1885era arte, urte hartan eraitsi baitzuten (eta eraikin berria egiteko lanak ere orduantxe hasi ziren), martxan egon zen.
Bizkaiko Foru Artxiboak eraikinaren zenbait eraberritze-lani buruzko dokumentazioa dauka, baina hasierako proiektuaren planoak ez ziren orain arte ezagutzen.

Elexabarriko triptikoa

San Juan Elejaberrikoaren Triptikoa dohaintzan eman zaio Museoari

Museoak dohaintzan jaso du San Juan Porta Latinan izeneko ermitakoa zen triptiko polikromatua; ermita Abandoko elizatean zegoen, Elejaberri auzoan, Basurtutik gertu.

Erdiko taulak Gurutziltzaketa irudikatzen du, eta 1597. urtean datatutako alboko taulek, berriz, 1551. ezkondu ziren Pedro de Novia y Castillo eta Marina Usso de Uribarriren erretratuak. Hain zuzen ere, aipatutako bi horiek izan ziren Noviaren Lotura eta Maiorazkoaren sortzaileak, Lope García de Meñaca eskribauaren aurrean 1590eko maiatzaren 29an Bilbon emandako eskrituraren arabera.
Noviaren leinuak Noviaren Dorrean ditu sustraiak, eta, hain zuzen ere, baseliza dorre horri lotuta zegoen. Dorrea XVII. mendean desagertu zen, eta baseliza 1944. urtera arte egon zen zutik, gutxi gorabehera. XVIII. mendean, jatorrizko dorrea desagertu ostean, familiak jauregitxo bat eraiki zuen finka handi batekin; gerora, XX. mendean, Erakustazoka egon zen lursail haietan.
Maiorazkoaren sortzaileak, Pedro de Novia y Castillo erretratatuak, Basurtun zeukan etxea, baina Bilboko Hiribildura joan zen bizitzera, familiak Barrenkale Barrenaren eta Erriberaren arteko izkinan zeukan dorretxera (I. Karlistaldian erre zuten). Horri esker, modu aktiboan hartu ahal izan zuen parte Bilboko bizitza politikoan: Hiribilduko alkatea izan zen 1577an, erregidorea 1583an, Kontsulatuko magistratua hainbat aldiz, diputatua 1565, 1569, 1571, 1575 eta 1592an, eta fiela 1572 eta 1594an.
1621ean, bere ilobetako bat, Ana María de Novia y Avendaño, Juan de Salzedo Aranguren y Achuriagarekin ezkondu zen, eta, ondorioz, Novia de Salcedo leinua sortu zen. Hain zuzen ere, leinu horretako kide izan ziren Bilboko eta Bizkaiko bizitzako eta historiako pertsonaia esanguratsu asko; besteak beste, bat nabarmentzearren, Pedro de Novia de Salcedo y Castaños aipatu daiteke.