Olabarriko San Fraisku baseliza ondoraino ekarri gaitu autoak.

Goizeko lehen argiekin

Hasi dugu eguneko ibilbidea, eta Zamakola auzunea hementxe

Zamakolada 1804. urteko uztailean Bizkaian, Bilbon eta Ibaizabal ibaiaren bokale aldeko herrietan bereziki, gertatu zen herri-altxamendua izan zen, foruen aldekoa eta soldadutzaren aurkakoa.

Bilboko hiriaren eta Bizkaiko gainerako hiri eta herrien arteko tirabira eta konponezinek sortarazi zuten matxinada hura; zehazki, Simon Bernardo Zamakola Dimako eskribauak 1801ean Bizkaiko Batzar Nagusietan Abandoko portuaren alde aurkeztu zuen proiektuak piztu zuen auzia, eta hartatik datorkio Zamakolada izena.

Espainiako Karlos IV.ak portu horren eraikuntza onar zezan, Simon Bernardo Zamakolak errege haren ministro guztiahalduna zen Godoyri losintxa egin nahirik, portu horrek "Bakearen portua" izena emango zuen, Godoy Basileako Bakeaz geroztik (1795) "príncipe de la Paz" baitzen.

Simon Bernardo Zamakola

Juan Antonio Zamakola historialari ezagunaren anaia zen. Manurgan, Araban ezkondu zen 1785eko abenduaren 4ean, Maria Diaz Basurto Ortiz de Zaraterekin. Diman eraiki zuten etxea. Dokumentu batzuetan Sibario etxea zeukan izena besteetan Cruz de Cilbario etxea. Dimako errege eskribaua izan zen eta gero eta kargu garrantzitsuagoak izan zituen: Arratiako haraneko alkate, ahaldun Gernikako Batzarretxean, Jaurerriko errejidore eta justiziako idazkari. 1793. urtean Bilbon egin zen Merindadeetako Batzordeak Zamakola eta Francisco de Aranguren izendatu zituen Jaurerriko altxorra aztertzeko eta frantsesen gudarosteen aurkako plana antolatzeko. 1801. urtean Gernikako Batzarretxeak, Zamakolaren irizpideei jarraituz, Abandon edo Olabeaga aldean merkataritza libreko portuaren proiektua onartu zuen, baina Bilboko eskudunak erabaki horren aurka agertu ziren, Madrilek proiektua onartuz gero Bilboko portua hiltzera kondenatzen baitzen. Horren guztiaren ondorioz Jaurerriaren eta Bilboko hiriaren arteko gatazka sortu zen, Zamakolada deitua. Jaurerriak proiektua gauzatzeko batzordea izendatu zuen eta 1801eko abenduaren 31n Abandoaldean portua eraikitzeko baimena jaso zuen Batzarretxeak. Godoyekin adostu zuen lorpen hau. 1804. urtean etorkizuneko portuari buruzko erakusketa xehea egin zuen Gernikan baina handik gutxira matxinadak izan ziren Batzarretxeak derrigorrezko soldadutza onartu zuenean. Harrezkero etsai ugari izan zituen Zamakolak eta Nafarroako lurretara erbesteratu zen matxinada zapaldu eta deuseztatu zen arte. Geroago Bizkaiko Jaurerriko Batzorde Nagusiak Madrilgo Gortera bidali zuen ordezkari, Bizkaiko Foruak berriro ere indarrean jar zitezen, baina Fernando VII.ak Bizkaiko Foruak onartu zituenerako buruko eritasunak jota zegoen Zamakola.

Zamakoladaren ostean horrelako bertsoak entzuten ziren:

Don Simon Zamacola

gizon onrradua,
infernuan daukazu,
zeure ostatua

Azken urteak Diman bere etxean bizi zen, burua galdurik.

Zamakolako errota

Landaxolako urjauzia eta errotaren antepararen burua

Atxurierreketa baserrira bidean Aldamin eta Gorbeia

Atxurierreketa

Putzua izoztua, eta bertan bizitza!

Leungane

Inungan lepoa azken aldapari ekin aurretik hamaiketakoa

Leunganegaina. 4 lagun topatu nituen

Bertatik Untzilaitz eta Anboto

Legarmendi aldea

Gorbeia eta Lekanda

Inunganera bueltan elorria haizeak okertua

Txoko zoragarriak!

Artzantzaren aztarnak

Natura edonon!

Olarreta lepotik Baltzolarantz

Eskuagatx aldea

Aspaldikoa!

Baltzolako San Lorentzo

Kalahorrako Eleizbarrutiko artxibategiaren dokumentu baten aipatzen da ermita hau, 1771. eta 1775. urteen artean Diman egozan beste ermiten artean.

Urte hareetan, dokumentuan azaltzen danez, mendi bat eukan ermita horrek, eta hamar urtetik behin 160 egur-karga ateratzen ziran egur ikatza egiteko. Egur-ikatz hori salduta lortutako diruagaz mantentzen eben ermitea.

Hasierako armitea ez dakie noiz eraiki eben: seguruenik, XV. edo XVI. gizaldikoa izango da, eta 1924an eraitsi eben egoera txarrean egoalako. Gaur egungo ermitea leku berean dago.

Fatxada nagusia (kanpai-horma bategaz errematatua) eta alboetako bat (Ebanjelioaren aldea) eleizpe batek inguratzen ditu, eta, Ebanjelioaren aldean, ohiko funtzioa betetzen dau eleizpeak: bolalekua.

Ohiturari jarraituz, agorrilaren 10ean, San Lorentzoren jaia ospatzen dabe Baltzolan, eta, zaindariaren omenez meza emon eta gero, erromeria egiten dabe ermitaren inguruko zelaian.